Siyonizm ne demek? Siyonizm'in amacı nedir?

Siyonizm ne demek? Siyonizm'in amacı nedir? Bu sorular, Orta Doğu'daki karmaşık siyasi yapıyı anlamak için temel sorulardır. Siyonizm, Yahudi halkının "tarihi yurtlarına dönüşü" fikriyle Filistin'de bir Yahudi devleti kurmayı hedefleyen siyasi bir harekettir.

Siyonizm, kökleri Eski Ahit'e dayanan ve Kudüs'ü ifade eden "Siyon" kelimesinden türetilmiştir. Zamanla tüm İsrail topraklarını kapsayacak şekilde genişleyen bu kavram, 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan ve Yahudi halkının "tarihi yurtlarına dönüşü" ideolojisiyle Filistin'de bir Yahudi devleti kurmayı amaçlayan siyasi bir hareketin adı olmuştur. Bu makalede, Siyonizm'in ne anlama geldiği, amaçları ve tarihsel gelişimi, çeşitli kaynaklara atıfta bulunularak incelenecektir (Öke, 2002; Vital, 1975).

Siyonizm Ne Demek?

Siyonizm, temelde Yahudi halkının Filistin topraklarında bir devlet kurma hakkını savunan siyasi bir harekettir. Bu hareket, Yahudilerin yüzyıllardır diaspora halinde yaşadıkları bölgelerden "atalarının topraklarına" geri dönmelerini ve orada bağımsız bir ulus olarak varlıklarını sürdürmelerini amaçlar (Herzl, 1988). Siyonizm, sadece siyasi bir hareket olmakla kalmayıp, aynı zamanda Yahudi ulusal kimliğini ve bilincini güçlendirmeyi, kültürel ve dini bağları korumayı da hedefler.

Siyonizmin Amacı Nedir?

Siyonizmin temel amacı, Filistin'de Yahudi halkı için bir yurt kurmaktır. Bu hedefe ulaşmak için, Siyonistler aşağıdaki amaçları benimsemiştir:

• Yahudi Göçünü Teşvik Etmek: Dünyanın dört bir yanındaki Yahudilerin Filistin'e göç etmesini sağlamak (aliyah) ve yerleşimlerini düzenlemek. Bu göç, dini inançlardan ziyade siyasi bir amaçla, kalıcı olarak yerleşmek üzere gerçekleştirilmiştir (Garaudy, 1983).

• Toprak Edinmek: Filistin'de Yahudi yerleşimleri için toprak satın almak veya elde etmek, devletin kurulması için önemli bir adım olarak görülmüştür (Collier's Encyclopedia, 1967). Bu amaçla Yahudi Ulusal Fonu (Jewish National Fund) gibi kuruluşlar hayata geçirilmiştir.

• Siyasi ve Diplomatik Faaliyetler: Osmanlı İmparatorluğu, İngiliz mandası ve diğer uluslararası aktörlerle Filistin'de bir Yahudi devleti kurma hedefini desteklemek için diplomatik müzakereler yürütmek. Bu süreçte özellikle İngiltere ile yakın ilişkiler kurulmuş ve Balfour Deklarasyonu gibi önemli gelişmeler yaşanmıştır (Stein, 1983).

• Ulusal Bilinç Oluşturmak: Yahudiler arasında ulusal kimlik ve bilinci güçlendirmek, kültürel ve dini bağları koruyarak ortak bir amaç etrafında birleşmelerini sağlamak.

Siyonizmin Tarihsel Gelişimi

Siyonizm, 19. yüzyılın sonlarında, Doğu Avrupa'da artan Yahudi karşıtlığına tepki olarak ortaya çıkmıştır. İlk Siyonist örgütlerden olan Hibbat Siyon (Siyon Severler), Yahudilerin Filistin'e göç etmesini savunmuş ve bu fikri hayata geçirmeye çalışmıştır. Ancak, Siyonizmin siyasi bir hareket olarak örgütlenmesi Theodor Herzl'in önderliğinde gerçekleşmiştir. Herzl, Dreyfus davasında Yahudi düşmanlığının ne kadar derin olduğunu görerek, Yahudi halkının kendi devletine sahip olması gerektiği sonucuna varmıştır (Herzl, 1962).

1897'de Basel'de toplanan ilk Dünya Siyonist Kongresi, Siyonist hareketin resmî başlangıcı olmuştur. Kongrede kabul edilen Basel Programı, "Yahudi halkı için Filistin'de kamu hukukunun güvencesi altında bir yurt kurulmasını" amaçlamıştır (Öke, 2002). Bu kongre ile birlikte Dünya Siyonist Teşkilatı kurulmuş ve Siyonist hareket kurumsal bir yapıya kavuşmuştur.

Filistin'e Yahudi Göçü ve Yerleşim

Siyonist hareketin en önemli adımlarından biri, Yahudilerin Filistin'e göç etmesini (aliyah) sağlamaktır. 1880'lerden 1940'lara kadar beş farklı göç dalgası gerçekleşmiş ve bu göçler sonucunda Filistin'deki Yahudi nüfusu önemli ölçüde artmıştır. Bu süreçte Yahudi Milli Fonu (Jewish National Fund) gibi kuruluşlar, toprak alımı ve yerleşim faaliyetlerinde önemli rol oynamışlardır.

Osmanlı İmparatorluğu ve Siyonizm

Siyonist hareketin ortaya çıktığı dönemde Filistin, Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliği altındaydı. Siyonistler, Filistin'i satın alma veya Osmanlı borçlarını üstlenme gibi çeşitli yollarla bu topraklarda yerleşmeye çalışmışlardır. Ancak, Osmanlı padişahı II. Abdülhamid, bu girişimlere karşı çıkmış ve Filistin'de Yahudi yerleşimine izin vermemiştir (Buzpınar, 1994).

İngiliz Mandası ve Balfour Deklarasyonu

I. Dünya Savaşı'nın ardından Filistin, İngiliz mandası altına girmiştir. İngiltere, savaş sırasında Siyonistlere verdiği destekle Balfour Deklarasyonu'nu yayınlamıştır. Bu deklarasyon, Filistin'de bir Yahudi ulusal yurdu kurulmasını desteklediğini ifade etmiştir (Stein, 1983). Bu destek, Siyonistlerin hedeflerine ulaşmasında önemli bir rol oynamıştır.

İsrail Devleti'nin Kuruluşu

II. Dünya Savaşı'nın ardından Birleşmiş Milletler, Filistin'in bölünmesini ve bir Yahudi devleti kurulmasını öngören bir planı kabul etmiştir. 14 Mayıs 1948'de İsrail Devleti ilan edilmiş, bu durum Arap-İsrail çatışmalarının başlangıcı olmuştur (Armaoğlu, t.s.).

Siyonizmin Bugünkü Konumu

İsrail'in kurulması, Siyonist hareketin temel hedefinin gerçekleşmesi anlamına gelmiştir. Ancak, Siyonizm bir ideoloji ve kurumsal yapı olarak varlığını sürdürmektedir. Günümüzde Siyonizm, İsrail'e Yahudi göçünü destekleme, İsrail ile dünya Yahudileri arasındaki bağları güçlendirme ve İsrail'in güvenliğini sağlama gibi amaçlar doğrultusunda faaliyet göstermektedir.

Siyonizm, tarihsel süreç boyunca önemli tartışmalara yol açmış ve farklı ideolojik yaklaşımlar ortaya çıkarmıştır. Bu ideoloji, Yahudi halkı için bir yurt kurma idealini gerçekleştirmiş olsa da, Filistinlilerle olan çatışmanın devam etmesine neden olmuştur. Siyonizm, tarih boyunca farklı yorumlara ve akımlara ayrılmış olsa da, günümüzde de önemli bir siyasi ve ideolojik referans noktası olmaya devam etmektedir.

Kaynaklar:

• Armaoğlu, F. (t.s.). Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları (1948-1988). Ankara.

• Buzpınar, Ş. T. (1994). II. Abdülhamid Döneminin İlk Yıllarında Filistin’de Yahudi İskanı Girişimleri. Türkiye Günlüğü, 30, 58-65.

• Collier’s Encyclopedia (1967). XIII. New York.

• Garaudy, R. (1983). The Case of Israel: A Study of Political Zionism. London.

• Herzl, T. (1962). The Diaries of Theodor Herzl (trc. M. Lowenthal). New York.

• Herzl, T. (1988). The Jewish State. Toronto.

• Öke, M. K. (2002). Siyonizmden Uygarlıklar Çatışmasına Filistin Sorunu. İstanbul.

• Stein, L. (1983). The Balfour Declaration. Jerusalem-London.

• Vital, D. (1975). The Origins of Zionism. Oxford.